Zestaw nr 1

Temat nr 1

Starożytność jako źródło inspiracji dla twórców literatury i sztuki. Omów zagadnienie, odwołując się do obrazu Sandro Botticellego Narodziny Wenus oraz innych tekstów literackich.

Temat nr 2

Czemu służą przedstawienia przyrody w tekstach kultury? Omów zagadnienie, odwołując się do Pieśń II Jana Kochanowskiego oraz wybranych tekstów kultury.

Jan Kochanowski Pieśń II

Serce roście patrząc¹ na te czasy!

Mało przed tym² gołe były lasy,

Śnieg na ziemi wysszej³ łokcia leżał⁴,

A po rzekach wóz nacięższy zbieżał⁵.

Teraz drzewa liście na sie wzięły,

Polne łąki pięknie zakwitnęły;

Lody zeszły, a po czystej wodzie

Idą statki i ciosane łodzie.

Teraz prawie⁶ świat sie wszystek śmieje,

Zboża wstały, wiatr zachodny wieje;

Ptacy sobie gniazda omyślają⁷,

A przede dniem śpiewać poczynają.

Ale to grunt wesela prawego⁸,

Kiedy człowiek sumnienia całego⁹

Ani czuje w sercu żadnej wady,

Przecz¹⁰ by sie miał wstydać swojej rady¹¹.

Temu wina nie trzeba przylewać

Ani grać na lutni, ani śpiewać;

Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie,

Bo sie czuje prawie na swobodzie¹².

Ale kogo gryzie mól zakryty,

Nie idzie mu w smak obiad obfity;

Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy,

Wszystko idzie na wiatr mimo uszy.

Dobra myśli, której nie przywabi,

Choć kto ściany drogo ujedwabi,

Nie gardź moim chłodnikiem chróścianym¹³,

A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!

 chłodnik chróściany — altana z gałęzi.

1 serce roście patrząc— serce rośnie, gdy się patrzy (inne znaczenie daw. imiesłowu).

2 mało przed tym (starop.) — niedawno.

3 Wysszej — wyżej.

4 Śnieg (…) wysszej łokcia leżał — warstwa śniegu była grubsza niż na łokieć, tj. ok. 60 cm.

5 Zbieżał (starop.) — przejechał.

6 Prawie (starop.) — naprawdę, prawdziwie.

7 Omyślać (starop.; tu forma 3 os. lm: omyślają) — obmyślać, projektować.

8 grunt wesela prawego — podstawa prawdziwej radości.

9 Kiedy człowiek sumnienia całego — kiedy człowiek ma czyste sumienie.

10 Przecz (starop.) — dlaczego.

11 Rada — myśl, postanowienie, zamiar.

12 na swobodzie — tu: wolny od trosk.

13 chłodnik chróściany — altana z gałęzi.

Temat nr 3

Jakie środki językowo-stylistyczne służą wzmocnieniu funkcji ekspresywnej w tekście literackim? Omów zagadnienie na podstawie Trenu VII Jana Kochanowskiego oraz wybranych utworów literackich.

TREN VII

Nieszczesne ochędóstwo, żałosne ubiory
Mojej namilszej cory,
Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie?
Żalu mi przydajecie.
Już ona członeczków swych wami nie odzieje,
Nie masz, nie masz nadzieje.
Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany.
Już letniczek pisany
I uploteczki wniwecz, i paski złocone -
Matczyne dary płone.
Nie do takiej łóżnice, moja dziewko droga,
Miała cię mać uboga
Doprowadzić, nie takąć dać obiecowała
Wyprawę, jakąć dała.
Giezłeczkoć tylko dała a lichą tkaneczkę,
Ociec ziemie bryłeczkę
W główki włożył. Niestetyż, i posag i ona
W jednej skrzynce zamkniona.

Objaśnienia:

  1. ochędóstwo - stroje, ozdoby (zob. ochędożne w Trenie XII, 5); żałosne - smutne, wywołujące smutek, żal.
     2. cory - córy (tj. córki).
     4. przydajecie - przydawać - dodawać
     6. nadzieje - nadziei.
     7. ujął - ująć - chwycić; nieprzespany * - taki, z którego nie można się obudzić.
     8. letniczek - letnia suknia kobieca; pisany * - wzorzysty, barwny, malowany (pisankami nazywa się do dziś jajka malowane na Wielkanoc w różne wzory).
     9. uploteczki - wstążki do włosów, które się wplata we włosy; wniwecz - na nic.
     10. płone - niepotrzebne, daremne (dziś: płonne).
     11. do łóżnice - do łożnicy, czyli do łoża małżeńskiego.
     12. mać uboga - biedna, nieszczęśliwa matka.
     14. wyprawę - wyprawa * - aluzja do wyprawy dawanej pannie młodej przed ślubem i będącej częścią posagu.
     15. giezłeczko - koszula z białego płótna; lichą tkaneczkę - sukienkę ze skromnej tkaniny lub opaskę wiążącą włosy.
     16. ziemie - ziemi.
     17. w główki - w miejsce, gdzie spoczywa głowa.
     18. W jednej skrzynce - skrzynka - oznacza jednocześnie trumnę, a także przedmiot, w którym chowano rzeczy cenne, pieniądze, klejnoty, kosztowną odzież; zamkniona - zamknięta.